• Bu gün Beynəlxalq Xeyriyyəçilik Günüdür. Əlamətdar gün 2012-ci ildə BMT Baş Assambleyasının qərarı ilə təsis edilib. Bu, Nobel Sülh Mükafatı laureatı Tereza Ananın vəfatının ildönümünə həsr edilib. 1950-ci ildə Hindistanın Kəlküttə şəhərində Xeyriyyəçi Missionerləri Ordeni təsis edilib. Dünyaşöhrətli missioner və katolik rahibə 50 ilə yaxın müddət ərzində əvvəlcə Hindistanda, sonra isə başqa ölkələrdə xeyriyyəçilik fəaliyyəti ilə yoxsullara, xəstələrə və yetimlərə xidmət edib.

Beynəlxalq Xeyriyyə Gününün əsas məqsədi cəmiyyətin diqqətini xeyriyyə təşkilatlarının və ayrı-ayrı şəxslərin yoxsulluğun və kəskin humanitar böhranların aradan qaldırılmasında fəaliyyətinə cəlb etmək, insanları, ictimai təşkilatları və maraqlı tərəfləri könüllülük və xeyriyyəçilik fəaliyyətlərində iştiraka səfərbər etmək və həvəsləndirməkdir. Sosial əhəmiyyətli problemlərin həllinə yönəlmiş xeyriyyəçilik təkcə ehtiyacı olanlara kömək etmək deyil, həm də tarixi abidələrin və kilsələrin bərpasına, təhsil və tibb müəssisələrinin avadanlıqla təchiz olunmasına və s. yardım göstərməkdir.

Xeyriyyəçilik ənənələri Azərbaycan üçün çoxdan səciyyəvi olub və uzun əsrlər boyu inkişaf edib. Ölkə hökmdarları, xan və bəylər məscid və saray tikənlərə, salnaməçilərə və şairlərə, alimlərə və musiqiçilərə himayədarlıq edirdilər. Geniş miqyaslı xeyriyyəçilik fəaliyyətini Azərbaycan tarixində məşhur olan qadınlar, çox vaxt qədim aristokrat ailələrinin ali təhsilli nümayəndələri - şairələr, alimlər, yazıçılar həyata keçiriblər. Azərbaycanda neft erası başlayan kimi “qara qızıl”ın ictimai təsir zirvəsinə qaldırdıqları şəxslər nəcib işin layiqli davamçılarına çevrildilər: 19-cu əsrin sonu - 20-ci əsrin əvvəllərinin neft sənayeçiləri Hacı Zeynalabdin Tağıyev, Musa Nağıyev, Murtuza Muxtarov, Şəmsi Əsədullayev, Aşurbəyovlar sülaləsi və bir çox başqaları bu qəbildəndir. Azərbaycanın müasir tarixini onların zəngin irsi olmadan təsəvvür etmək mümkün deyil, bunun sayəsində ölkəmiz müasir dövrün reallıqlarında müstəqillik və özünü təmin etmək şəraitində bərabərhüquqlu xarici siyasət və mədəni əlaqələr qurur.

Xeyriyyəçilik XVIII-XIX əsrlərin himayədarlarının əksəriyyəti üçün praktiki olaraq həyat tərzinə, xarakterik xüsusiyyətə çevrilmişdi. Onlar fəal şəkildə məktəblər, gimnaziyalar, xəstəxanalar, teatrlar və məscidlər tikir, sənətkarları dəstəkləyirdi. Onların diqqəti sayəsində istedadlı gənclərə qayğı göstərilib, onların nümayəndələri xaricə təhsil almağa göndərilib. XIX-XX əsrin əvvəllərində onların alicənablığı, yüksək ideallara xidmət və əsl vətənpərvərliyi sayəsində milli mədəniyyətin əsl çiçəklənməsi baş verdi.

1905-ci ilin oktyabrında Azərbaycanda - Bakıda ilk müsəlman xeyriyyə cəmiyyəti qeydiyyata alındı ki, o, həm də mədəni-maarif funksiyalarını yerinə yetirir, məktəbliləri, tələbələri müavinət və təqaüdlərlə təmin edirdi.

Sənayeçi-xeyriyyəçilərin xeyriyyəçilik sahəsinə gecələmə sığınacaqlarının, islah koloniyalarının, pulsuz yeməkxanaların maliyyələşdirilməsi də daxil idi, lakin uşaqlara və əlillərə xüsusi diqqət yetirilirdi. Azərbaycan sahibkarları “Uşaq bağçası” cəmiyyətinə, Bakı Uşaq Ölümləri ilə Mübarizə Cəmiyyətinə, Bakı Xeyriyyə Cəmiyyətinə, Qafqaz Əlillər Evinə və digər təşkilatlara subsidiya veriblər. Bir çox yerlərdə, o cümlədən İrəvan quberniyasında, Tiflisdə, Yelizavetpolda (Gəncə) və Bakıda uşaq evləri açılıb, mövcud xəstəxanalara dəstək verilib, yeniləri tikilib. Məsələn, XIX əsrin 90-cı illərinin sonlarında sahibkarların ianələri hesabına Şuşada üçmərtəbəli xəstəxana tikilib. Yuxarıdakılar azərbaycanlı xeyriyyəçilərin və himayədarların etdiklərinin yalnız kiçik bir hissəsini əks etdirir.

Bu mərhəmət və humanizm ənənələri bu gün Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bir çox iş adamları, ictimai xadimlər, eləcə də qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən uğurla davam etdirilir. Onların arasında “Kür-Xəzər” Xeyriyyə Cəmiyyəti, Azərbaycan Xeyriyyəçi Qadınları İctimai Birliyi, Azərbaycan Respublikasının “Sağlamlıq” İctimai Fondu, “Buta” Uşaq Humanitar Uşaq Fondu, Əlillərə Dəstək Xeyriyyə İctimai Birliyi, “Gülüstan” Qadınlara və Kimsəsiz Uşaqlara Yardım İctimai Birliyi, Şəmsi Əsədullayev adına Xeyriyyə İctimai Birliyi və ehtiyacı olan uşaqlara, qadınlara, məcburi köçkünlərə, sağlamlıq imkanları məhdud insanlara, Vətən müharibəsi veteranları və qazilərinə yardım və dəstək göstərən bir çox başqa mərkəz, cəmiyyət və birliklər var.

Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyətini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Cəmiyyətin sosial problemlərinə və onların həllinə daim diqqət yetirən Heydər Əliyev Fondu özünün çoxşaxəli fəaliyyəti çərçivəsində humanitar və xeyriyyə layihələrini uğurla həyata keçirib və həyata keçirməkdə davam edir. Bu təşəbbüslərin miqyasını və mahiyyətini göstərmək üçün onlardan bir neçəsinin adını çəkmək kifayətdir: təhsil sahəsində - bir sıra məktəblərin, uşaq bağçalarının və uşaq evlərinin tikintisi və yenidən qurulması, orta və ali məktəblərin dərsliklər ilə təmin olunması, məktəblərdə, internat məktəblərində xeyriyyə tədbirlərinin keçirilməsi; səhiyyə sahəsində - yeni səhiyyə müəssisələrinin tikintisi və mövcud müəssisələrinin yenidən qurulması, diaqnostika və müalicə, reabilitasiya mərkəzlərinin yaradılması, şəkərli diabet və talassemiyalı xəstələrə qulluq və müalicə, qanvermə aksiyalarının keçirilməsi; mədəniyyət sahəsində - tarix və memarlıq abidələrinin mühafizəsi və bərpası, muzeylərin yaradılması və onların bərpası, uşaq musiqi məktəblərinin tikintisi, beynəlxalq musiqi festivallarının və incəsənət sərgilərinin keçirilməsi, mədəniyyət mərkəzlərinin yaradılması.

Bu günlərdə Heydər Əliyev Fondu Qarabağda işğaldan azad edilmiş Azərbaycan ərazilərində quruculuq-bərpa işləri çərçivəsində dağıdılmış tarixi, dini, mədəniyyət və memarlıq abidələrinin bərpası, həmçinin bu diyarın, onun şəhər və kəndlərinin dirçəlişi istiqamətində irimiqyaslı layihələr həyata keçirir.

Hazırladı: Mina RƏŞİD