Zəngibasar rayonunun mərkəzi olan Uluxanlı qəsəbəsindən 11 km şimal qərbdə, Zəngi çayının sağ kənarında olan Mehmandar kəndində 1948-ci ilə qədər ancaq Azərbaycan türkləri yaşamışdır. Həmin tarixdən 1988-ci ilə qədər azərbaycanlılarla ermənilər yanaşı yaşamışdılar. Lakin 1988-ci ildə kənd tamamilə erməniləşdirilmişdir. 1590-cı ildə «İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri»ndə kəndin adı Karbi nahiyəsində Mehmandar kəndi kimi qeyd edilmişdir. 1873-1886-cı illərdəki statistikalarda Mehmandar Şorlu kimi qeydə alınmışdır. Statistik məlumatlara əsasən demək olar ki, bölgənin ən böyük kəndlərindəndir. Kəndin Alagöz yaylağında 2167 desyatin ərazini əhatə edən Təknəliyurd, Gölyurd, Dərəyurd, Taxçayurd, Lilparbulaq yurdu, Qaraçınqılyurd, Altıntaxtyurd, Qalaxlıyurd və Qaşyurd adlı yurd yerləri olmuşdur. 1918-ci ildə Mehmandar kəndi də erməni daşnaklarının vəhşi hücumlarına məruz qalmış, əhalinin çox hissəsi qırılmış, sağ qalanları isə Türkiyəyə köçüb getmişdilər. Bölgədə Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra sağ qalan əhalinin bir hissəsi geri qayıtmışdır. 1930-cu illərdə kənddə kolxoz qurulmuş, 1950-ci illərdə kolxozun bazasında sovxoz yaradılmışdır. Kənddə həmçinin orta məktəb, mədəniyyət evi, klub, kitabxana, tibb məntəqəsi, rabitə qovşağı və s. sosial-inzibati obyektlər fəaliyyət göstərmişdir.

1948-1949-cu illərdə Mehmandar kəndinin də əhalisi deportasiya olunaraq Azərbaycanın Ağcabədi rayonuna köçürülmüşdür. Sonrakı dövrlərdə geri dönənlər Rəhimabad kəndində məskunlaşmışlar. 1978-ci ilin 25 yanvarında kəndin adı dəyişdirilərək Hovtaşat qoyulmuşdur.

Görkəmli alim, Millət vəkili Əziz Ələkbərli yazır ki, Mehmandar kəndi Çobankərə, Qaraqışlaq, Dəmirçi və Rəhimabad kəndləri ilə qonşu idi və onların əkin sahələrini bir-birindən kiçik arxlar ayırırdı. Qonşu kəndlər kimi Mehmandar kəndinin təsərrüfatının əsasını kök və soğan təşkil edirdi. Bu kəndlərdə kökə zərdə deyirdilər.

Çobankərə və Mehmandar kəndləri arasında qədim hamam və 1890-cı illərdə tikilmiş rus-tatar məktəbi oradakı qəbirüstü və sinədaşı əvəzi qoç daşları, Hacı Abbas məscidi də qədim tarixdən soraq verirdi. Təəssüflər olsun ki, bu gün Qərbi Azərbaycanda bir dənə olsun azərbaycanlı kəndi yoxdur.

İsa MUSAYEV