• 28 il may ayını dilbər guşəmiz olan Laçının işğal günü kimi qeyd edirdik.  Azərbycan əsgərinin şücaəti, Ali Baş Komandanın hərbi bacarığı və diplomatiyası sayəsində artıq Laçın şəhəri azaddır və  özünün yeni intibah dövrünü yaşayır. Yenidən qurulan, inşa olunan bu strateji əhəmiyyətə malik olan şəhərimizi bir zamanlar danışıqlar zamanı Azərbaycana qaytarmaq istəməyən düşmən sonda Laçını bir güllə atılmadan tərk etmək məcburiyyətində qaldı. Təbii ki, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin hərbi və diplomatik cəhdləri nəticəsində.

Azərbaycanın qəlbində kiçik Qafqazda yerləşən Laçın rayonunun ərazisi bir vaxtlar Qarabağ Xanlığı və Zəngəzur Qəzasının daxilində idi. 1924-cü ildən isə şəhər  statusu alan Laçın 1930-cu ildən həm də rayon mərkəzi rolunu oynayırdı. Məlumatlara görə şəhər yaxınlığındakı dağların adı sonradan şəhərə verilmişdi və şəhərin belə adlandırılması bəlkə də, təsadüfdən daha çox  onun gələcək taleyini müəyyən edən alın yazısı idi. Axı, Laçın sözü  məğrurluq mənasını daşıyır. Görünür, şəhər bu adla gələcək müsibətlərə,  28 illik erməni işğalına və talançılığına məğrurluqla dözməli, Azərbaycanın kürsü, vəzifə uğrunda bir-birini didən  o dövrkü hakimiyyətinin xəyanətinə sinə gərməli,  28 ildən sonra qürurunu sındırmadan evə qayıtmalı və ən nəhayət, Ali Baş Komandanın  asdığı üç rəngli bayrağın dalğalanmasından məğrurcasına qürurlanmalıydı. Lakin Laçının azad olunması digər ərazilərimizdən bir qədər mürəkkəb məsələ idi. Çünki xain qonşular Laçının strateji əhəmiyyətini yaxşı dərk edirdilər.

“Ermənistan dövləti Laçın dəhlizini nəzarətə götürməklə,  bunu böyük bir qələbə kimi qeyd edirdilər. Eyni zamanda Azərbaycanda dağınıq  idarəçilik sisteminin olması, hərc-mərclik, xaos, ordunun demək olar ki, olmaması şəraitində bu proseslər icra olunurdu. Milli xəyanət də burada düşmən tərəfini bir qədər də  gücəndirirdi. ATƏT-in Minck qrupu çərçivəsində keçirilən danışıqlarda Ermənistan Laçın və Kəlbəcəri qaytarmaq istəmirdi. Danışıqların əsas mahiyyətini 5 rayonun qaytarılmasını və Laçınla Kəlbəcərin  siyasi alver peridmetinə  çevrilməsi qarşımızda şərt kimi görünürdü”. Bunu politoloq İlyas Hüseynov məsələyə münasibət bildirərkən səsləndirib.

Ermənilər  yaxşı dərk edirdilər ki, 1992-ci ildə Şuşanın ardınca buranı da  işal etməklə o dövürkü Dağlıq Qarabağdakı separatizm yuvası ilə Ermənistan arasında coğrafi bağlantını da  tamamlamış olurdular. Ona görə də 30 ilə yaxın müddətdə aparılan sülh danışıqları prosesində Laçının Azərbaycana qaytarılması məsələsini hətta gündəmdən belə çıxarmağa cəhd edirdilər.

Preident İlham Əliyev: “Uzun illər aparılmış danışıqlar əsnasında hər zaman  vasitəçilər Laçın rayonuna  hansısa xüsusi bir  yanaşma sərgiləyirdilər və Ermənistan  bütövlükdə Laçın rayonunun Azərbaycana  qaytarılmasını qəbuledilməz sayırdı”.

Nəinki danşıqlar, heç müharibə yolu ilə də qaytarmayacağını iddia edən ermənilər sonunda şəhəri bir güllə belə atmadan  boşaldıb Azərbaycana təhvil verməyə məcbur oldular.  Qansız-qadasız, bir şəhid belə vermədən  ən mürəkkəb relyefli bir ərazinin Azərbaycana bu cür qaytarılması təbii ki, Prezident İlham Əliyevin torpaqların işğaldan azad edilməsi konsepsiyasının ən parlaq səhifələrindən biri idi. Strateji önəm daşıyan, Qarabağın giriş qapısı olan Laçın belə azad olunan günlərdəncə Ali Baş Komandanın xüsusi həssaslıq dolu  daha böyük qayğı və diqqəti ilə əhatələndi. Şəhərin tam nəzarətimizə keçməsi ilə  bağlı ayrıca çevik strategiyaya başlanıldı.

İlham Əliyev bununla bağlı demişdir:“Ermənistanı Xankəndi ilə birləşdirən avtomobil yolu şəhərin  ortası ilə keçir və beləliklə, Laçın  şəhərini biz nəzarətə götürə bilmədik. Ancaq 9 noyabr tarixində aparılan danışıqlar nəticəsində mənim təklifimlə  alternativ yolun çəkilişi sənədlə təsdiq edildi və 3 il ərzində yeni yolun çəkilişi ilə bağlı razılaşmalar aparılmalıydı. Biz isə razılaşmaları daha tez bir zamanda başa çatdırdıq və təxirəsalınmaz tədbirlər görülərək yeni yolun çəkilişinə başladıq. Bu müddət cəmi 1 il 8 ay çəkdi”.

Laçın-Xankəndi yolunda Azərbaycanın nəzarət-buraxılış məntəqəsi qurması isə müharibədən sonrakı ölkəmizin əldə etdiyi ən böyük uğurlarından biri kimi dəyərləndirilə bilər. Qarabağla Ermənistan arasında əsasən qaçaq-quldur yoluna, silah-sursat təminatına çevrilən nəqliyyat arteriyasını beynəlxalq hüquq normalarına uyğun öz nəzarətinə götürməklə Azərbaycan qapılarını da erməni separatizminin üzünə bağlamış oldu.

Beləcə, Prezident İlham Əliyev torpaqlarında yaşı yüz ildən də çox  olan separatizm yuvasına, ermənilərin əsassız torpaq iddiası erasına da son qoymaqla daha bir tarixi missiyaya da öz imzasını atmış oldu.

Hazırladı: Tahirə AĞAMİRZƏ