• Deyirlər, həqiqət adətən zəiflərə lazım olur, çünki güclü öz həqiqətini özü yaradır və gec-tez onunla hesablaşırlar. Mən bu fikirlə qismən razıyam. Ona görə qismən ki, həqiqətin bir gün güclüyə də lazım olduğuna qəti şəkildə əminəm. Onu etiraf etməsə də, deməsə də, onunla hesablaşmasa da... Hamı həqiqəti bilmək istəyir.

Türklərin məşhur “Kurtlar vadisi” serialında belə bir maraqlı məqam var: böyük media holdinq sahibi Davud Tataroğlu təkcə özünün yox, hesablaşdığı böyük xarici güclərin də mənafeyinə uyğun olaraq xalqa yalanlar sırımaqla məşğuldur. Yalan onun şirkətində milyonlar gətirən irimiqyaslı və mürəkkəb bir mexanizmdir. Lakin bir gün bu böyük iş adamının – nəhəng yalançının oğlu müəmmalı şəkildə öldürülür və Davud Tataroğlu həqiqətə hamıdan daha artıq ehtiyac duyur.

İbrətamiz bir məqamdır: ölkənin ən böyük yalançısı həqiqət dilənir!

Bumeranq geri qayıdır.

Bir xalq olaraq bizə zülm edənlərin aqibəti bu bumeranq effektinə çox bənzəyir.

Yəqin vətən müharibəsindən əvvəl İctimai Televiziyanın “Xəbərlər” buraxılışının girişində səsləndirdiyi cümlələri unutmamısınız: “Dünya birliyi bu haqsızlığa hələ də dözür”.

Çox eşitmişdik deyə, adiləşmişdi bizim üçün, lakin bu sözlərdə dəhşətli bir həqiqət vardı. Evində oturduğun yerdə hücum edib səni öldürürlər, işgəncə verirlər, təhqir edirlər, zorlayırlar, yurd-yuvandan didərgin salırlar, üstəlik qarşına çıxıb insan haqlarından və demokratiyadan danışırlar.

İstər-istəməz düşünürsən: nə olan şeydir axı bu insan haqları, bu demokratiya?

Belə bir vəziyyətdə bu sözləri ağızlarına almaqdan utanmırlar?

Doğrudur, BMT-nin məlum konvensiyası vardı, ATƏT və digər beynəlxalq təşkilatlar ərazi bütövlüyümüzü tanıyıb işğal faktını pisləyirdi. Gündə burda idilər. Gəlirdilər, danışırdılar, yazırdılar, yeyib-içib gedirdilər, lakin nəticə yox idi. Həqiqət yalnız söz və tövsiyə şəklində mövcud idi. Ən dəhşətlisi, işğalçılarla da eyni şərtlər altında görüşür, eyni diplomatik nəzakətlə danışırdılar. Münaqişə yalançıların sevdiyi söz idi. Sanki iki qonşu məhəllə davası edir, bunlar da ağsaqqal kimi barışdırmağa gəlirlər. Axı ortada bir dövlətin o biri dövlətə təcavüz faktı var.  İşğal var, kütləvi ölümlər var, əsirlər var, zülm var, məşəqqət var. İşğal edənlə işğal olunana eyni münasibət ədalətli ola bilərmi?

Nə qədər vətənpərvər olursan-ol, hadisələri kənardan film kimi izləmək başqadır, onun canlı iştirakçısı olmaq başqa. Bir var top mərmisi qonşuya düşsün, bir də var sənin məhəllənə, sənin yaşadığın evə, bunların təsir imkanı eyni deyil. Od yaxından daha çox yandırır.

Şəxsən mən yetkinlik yaşında mərmi yağışının altından qaçan və yerindən-yurdundan didərgin düşmüş insanların çəkdiyi məşəqqətləri öz gözləri ilə görən, özü də bu məşəqqətlərdən nəsibini alan biri kimi indinin özündə də heyrət içindəyəm: 20-ci əsrin axırında, bütün dünyanın gözü qarşısında necə bu boyda zülm yaşana bilər və kimsə sənin haqqını müdafiə etmək istəməz. Əksinə, çox yerdə sənin özünü günahlandırarlar.

Dəfələrlə xarici ölkələrdə şəxsən mənə “ermənilərlə niyə yola getmirsiniz” tipli suallar verilib. Hətta bəzən sual “erməniləri niyə incidirsiniz” şəklində qoyulub, yanıb tökülmüşəm. İndi gəl yorulub-usanmadan illərlə başımıza gətirilən müsibətləri bu adama başa sal və inandır.

Çox uzaqda yox, eyni dinə qulluq etdiyimiz İranda bu məsələ ilə bağlı böyük qalmaqal yaşadıq. Tehranın “Müsəlləh meydanı”nda keçirilən kitab sərgisində bir azərbaycanlı balaca bir xəritə gətirdi, orada yuxarı Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun işğal olunan torpaqları məlum adla ayrıca dövlət kimi göstərilmişdi. Eyni xəritənin bir neçə böyük forması da ermənilərin stendinə vurulmuşdu. Mən bu haqsızlığa dözə bilməzdim. Çünki özümün doğulub-böyüdüyüm Laçın rayonu da yad bir ölkənin ərazisi kimi göstərilirdi. Azərbaycanlı tələbələrdən diribaş bir tərcüməçi tapıb sərginin qərargahına yollandım. Qərargah rəisinin müavini ilə görüşdüm. Dedi, biz bu münaqişəyə qarışmırıq, hər iki tərəfə də bərabər imkanlar yaradırıq. Dedim, necə qarışmırsınız? Bu xəritə təkcə bizim haqqımızı deyil, beynəlxalq hüquqi normalarını, o cümlədən İran qanunlarını da tapdalayır. Çünki İran bizim müstəqilliyimizi və ərazi bütövlüyümüzü tanıyır, eyni zamanda üzvü olduğu BMT işğal faktı ilə bağlı konvensiya qəbul edib. Adamın səs-küy çıxmasın deyə məsələni malalamaq istədiyini görəndə ona həmin xəritədə öz doğulduğum kəndi göstərdim, dedim, ağlım kəsəndən buralarda bir nəfər də erməni görməmişəm, onlar təkcə münaqişə zonasını deyil, bu məsələyə aidiyyəti olmayan əraziləri də heç kimin tanımadığı oyuncaq bir dövlətin ərazisi kimi göstəriblər. Mən səfirliyimizə təcili məlumat verəcəyəm və məsələ böyüyəcək, o zaman sizin başınız ağrıyacaq. Bundan sonra rəis müavini həmin xəritələri sərgidən tamamilə yığışdırdı və nümayişinə qadağa qoydu.

Bu hadisəni niyə yada saldım... Mənim bir məcburi köçkün kimi orada nə çəkdiyimi təsəvvür etməyiniz üçün. Torpağın gedib, qohumların şəhid olub-itkin düşüb, gəncliyin məhv olub, üstəlik doğma yerini-yurdunu heç kimin tanımadığı oyuncaq bir dövlətin xəritəsinə daxil ediblər – di gəl döz!

İnsanın mahiyyəti bu qədər tərbiyəsiz yalanı qaldırmaq iqtidarında deyil.

Sərgidə ikinci münaqişə Heydər Əliyev Fondunun Xocalı soyqırımı haqqında rus, ingilis, fransız, fars və ərəb dillərində alt yazı ilə çap etdirdiyi foto-alboma görə düşdü. Ermənilər də bu kitabdan şikayət etdilər və aləm qarışdı. Artıq bizim səfirliyin nümayəndələri də sərgiyə gəlmişdi. İran vətəndaşı olan erməni qadınlar bizim stendin qarşısında böyük səs-küy saldılar. Yadımdadır, səfirliyin gənc işçilərindən biri farsca onlara cavab verdiyi yerdə öz dilimizdə yavaşca mənə dedi: “Müharibə başlasaydı, gedib ölərdik, bu rəzalətdən qurtarardıq!”

Sözlər yeddi qatımdan keçdi.

Və indi hərdən düşünürəm, 44 günlük müharibə həm də ermənilərə fayda verdi: onları neçə yüz illik eyforiyadan ayıldıb, “Kurtlar vadisi”nin personajı kimi bütün varlığı ilə ehtiyac duyduğu həqiqəti onlara göstərdi.

Bəli, bəzən həqiqəti məğlubiyyətə uğrayaraq anlayırsan. Ağıllı adamlar buna sevinib şükür edirlər. Axı həqiqət qələbədən də yuxarıdadır. Çünki tutduğun yol haqq yolu deyilsə, həqiqi və əbədi qələbə də qazana bilmirsən.