…Gəncə avtovağzalında mühasirə yoldaşlarından ayrılanda Müşfiqi qəribə bir hiss bürümüşdü. Müharibənin od-alovundan, məşəqqətli mühasirə həyatından  xilas olduğuna  inanmaq onun özü üçün də çətin idi. Azad həyat, küçələrdə şütüyən maşınlar, ətrafda dolaşan adamlar, avtovağzal meydanındakı qarışıq səslər...
 

1992-ci ilin oktyabrında valideynləri ilə vidalaşıb ön cəbhəyə – Laçına yollananda ermənilərin mühasirəsinə düşəcəyini, dağları-dərələri aşıb Kəlbəcərin Başlıbel kəndinə pənah gətirəcəyini və burada gizli yaşayan yerli sakinlərlə birlikdə kahalara sığınacağını ağlına da gətirməmişdi. Kəlbəcər işğal olunan gündən itkin sayılırdı, hətta buna görə hərbi komissarlıqdan valideynlərinə sənəd də verilmişdi. Düz dörd ay idi...
 

İndi əsl sürpriz olacaq, hamının itkin saydığı Müşfiq heç kimin gözləmədiyi halda qapını açıb içəri girəcək... Lap nağıllarda olduğu kimi...
 

Xəyal onu  uzaqlara aparmışdı. Birdən əlini cibinə aparanda yadına düşdü ki,   getməyə pulu yoxdur. Ona görə də mühasirə yoldaşları Ədalət, Füzuli və Xəlillə birlikdə taksiyə oturub Qaxa yollandılar. Taksi sürücüsü onları Füzuli Muradovla Xəlil Əhmədovun Qax şəhərindəki evlərinə qədər aparacağına söz vermişdi. Həm də pulsuz-parasız. Əvəzində Füzulinin atasından muştuluq alacaqdı...
 

Maşın Füzuligilin yaşadığı evin giriş darvazasına  çatar-çatmaz sürücü başını pəncərədən çıxarıb qışqırdı:
- Əkrəm kişi! Ay Əkrəm kişi! Muştuluğumu ver, oğlun sağ-salamat gəldi...
 

Eşidən-bilən hər kəs küçəyə axışdı, maşının ətrafı bir anın içərisində adamlarla doldu. Müşfiq sanki donub yerində qalmışdı, nə baş verdiyini anlaya bilmirdi. Füzulinin boynunu qucaqlayaraq ağlayanlara baxdıqca kövrəlir, özünün də doğmaları ilə görüşəcəyi anı gözləri önünə gətirirdi...
 

Bir azdan Xəlilin də doğmaları gəldi. Yenə də oxşar  səhnələr. Sevindiyindən ağlayan kim, ürəyi gedən, huşunu itirib yerə sərilən kim...
 

Əkrəm kişi qurban kəsdi, böyük bir məclis qurub gözaydınlığına gələnlərə süfrə açdı. Müşfiqlə Ədaləti də qonaq saxladılar. Xəlil isə gecədən xeyli keçmiş ailə üzvləri ilə birlikdə evlərinə getdi. Onların evi o qədər də uzaq deyildi, piyada cəmi 10-15 dəqiqəlik məsafədə...
 

Ertəsi gün Müşfiqlə Ədalət Əli Bayramlı şəhərinə yola düşdülər. Əsli-kökü Lerik rayonundan olan Müşfiq Əsgərov 9 ay əvvəl cəbhəyə bu balaca şəhərdən yollanmışdı. Burada az yaşasa da, hər yer ona doğma idi. Məhəlləyə yaxınlaşdıqca həyəcanı bir az da atırdı...
 

Çoxmənzilli binanın birinci mərtəbəsində yerləşən evlərinin qapısını döydü. İçəridən gələn hənirtini duysa da, qapını gec açdılar. Gülbaba kişi dörd ay əvvəl itkin düşən oğlu ilə üzbəüz dayansa da, gözlərinə  inanmadı, sanki dəhşətli yuxu görürdü. Huşunu itirib yerə yıxıldı. Tappıltı səsinə evdəkilər də çıxdı, səsə qonum-qonşudan da gələnlər oldu, qapının ağzında qarışıqlıq yarandı...
 

Müşfiq bərk qorxmuşdu, atasını itirə biləcəyini düşünəndə öz-özünü məzəmmət etdi: “Atam qapını açmaq istəyərkən içəridən “Kimdir?” deyə soruşanda gərək cavab verəydim...”
 

Müşfiqin itkin düşdüyünü qonşuları da bilirdi, çoxları elə güman etmişdi ki, Gülbaba kişi oğlunun şəhid olması xəbərini aldığına görə huşunu itirib...
 

Xoşbəxtlikdən təcili tibbi yardım briqadası vaxtında yetişdi. Az sonra Gülbaba kişi özünə gəldi. Hələ tam anlaqlı olmasa da, ətrafa boylanıb nəsə demək istəyirdi, həkimlərin müdaxiləsindən sonra başını yastığa qoyub gözlərini yumdu. Beş-on dəqiqə keçməmiş yerindən qalxıb başının üstünü kəsdirən  oğluna sarıldı. Qol-boyun olmuş ata-balanın hönkürtü ilə ağlaşması həkimləri də kövrəltmişdi...
 

Gülbaba kişi 4 ay Müşfiqlə birlikdə mühasirədə qalmış Ədaləti də qucaqladı, onun tük basmış üzündən öpərək kövrəlmiş halda "Şükür bu günə!" deyib qapıya yönəldi...
 

O, özünü gümrah və xoşbəxt hiss edirdi. Oğlunun sağ-salamat qayıdıb gəlməsinə görə qurban kəsdi, Ədaləti də qonaq saxladı. Səhər tezdən taksiyə oturub Ədalətlə birlikdə Neftçalaya yola düşdü...
 

Onlar gedəndən sonra Müşfiq anası ilə evdə qalmışdı. Nazxanım ana dörd ay düşmən mühasirəsində ölüm-qalım savaşı aparan və Tanrının möcüzəsi ilə qurtulub doğmalarına qovuşan oğlunun başına gələnləri bircə-bircə onun öz dilindən eşitmək istəyirdi. Qolunu oğlunun boynuna salıb onu öpdü, titrək səslə pıçıldadı: “Səni təzədən mənə verən Allaha çox şükür! Danış, qurban olum, danış...”
 

Oğlu hardan və nədən başlayacağını bilmirdi, baxışları anasının yaşla dolan gözləri ilə toqquşanda ixtiyarsız olaraq dilləndi: “Ana, elə oğullar şəhid oldu ki! Ailə üzvlərinin, doğmalarının  girov düşməməsi üçün hər kəsin edə bilmədiyini edən, son anda özünü güllələyən oğullar! Çingiz kimi qəhrəmanlar...”
 

Müşfiq danışdıqca qəhər onu boğurdu. Üzünü ovcuna sıxaraq göz yaşlarını gizlətməyə çalışsa da, anası hər şeyi anlayırdı: “Can bala, gör nələr çəkmisiniz?! Çingizin axırı necə oldu, özünün, ana-bacısının başına nə gəldi?”
 

Müşfiq köks ötürərək davam edir, sanki bu kədərli hekayətin ağrısını canında hiss etdiyindən şahidi olduğu hadisəni tez danışıb qurtarmaq istəyirdi:
-Çingiz dörd ay mühasirədə qaldığımız Başlıbel kəndindən olan  könüllü döyüşçü idi, Kəlbəcər işğal olunanda kənddə çoxlu adam qalmışdı – qadın, uşaq, qoca, yataq xəstələri... Ermənilər bütün yolları bağlamışdı, girov düşməmək, düşmən gülləsinə tuş gəlməmək üçün dağlara çəkilib gizlənməkdə başqa çarə yox idi. Çingizgilin 11 nəfərlik ailəsi balaca bir kahaya sığınmışdı - atası, anası, bacısı, iki qardaşı, iki gəlinləri, qardaşlarının üç körpəsi, bir də özü. Aprelin 18-də ermənilər gizləndiyimiz yeri tapıb bizi güllə-borana tutanda Çingiz ata-anasını, qardaş-bacısını qorumaq üçün son nəfəsinə qədər döyüşdü...
 

Kahalarda qan su yerinə axırdı, onların gizləndiyi sığınacaqda dörd nəfər ölmüşdü – atası Məhəmməd kişi, qardaşı Surxay, bacısı Aygün, bir də Çingiz özü. Anası ah-nalə çəkib özünü al-qana bələnmiş Aygünün meyiti üzərinə atanda ermənilər onu  tutub girov apardı...
 

Müşfiq hönkürə-hönkürə otaqdan çıxdı. Özünə söz verdi ki, bir daha bu dəhşətli hekayəti heç kimə danışmayacaq. Bacarmırdı, hər dəfə həmin hadisəni xatırlayanda bir neçə gün özünə gələ bilmirdi...
("Qanlı kaha" kitabından)