• Qarabağ tarixin müxtəlif dövrlərində görkəmli şəxsiyyətlər yetirmiş tayfaları, nəsilləri ilə tanınır. Bu tayfalar, nəsillər Qarabağ bölgəsinin ictimai-siyasi, mədəni həyatında aparıcı rol oynamışlar. Kərim bəy Yusifbəyovun da adı belə nəsillərin layiqli varisləri sırasında çəkilir. Məqalə “Qarabağın Seyidli oymağı” (I kitab, Bakı, 2017), “Qarabağın Çəmənli oymağı”  (I kitab, Bakı, 2019), “Seyidli oymağı və Kərbəlayi Miralılar nəsli” (Bakı, 2025)  adlı monoqrafiyalarım əsasında yazılmışdır.

Ağdam şəhər məktəbinin (indiki Ağdam şəhər 1 nömrəli tam orta məktəb) ilk məzunlarından sayılan Kərim bəy Yusifbəyovun adını ilk dəfə uşaq yaşlarımda ana babam Məmməd Məmmədovun söhbətlərindən eşitmişəm. Tanınmış maarif xadimi, müdrik el ağsaqqalı ana babam Məmməd Məmmədov Kərim bəyin əmisi Məmməd bəyin nəvəsidir. Məmməd babamın atası Murtuza bəy onun əmisi oğlu olmaqla yanaşı,  həyatda arxalandığı, etibar etdiyi ən yaxın dostu sayılmışdır.

Kərim bəy Yusifbəyov 1875-ci ildə Şuşa qəzasının Çəmənli (indiki Ağdam rayonunun Çəmənli kəndi) kəndində dünyaya gəlmişdir. Onun atasının adı Nəcəfqulu bəy, anasının adı Aftab xanımdır.

Kərim bəyin ata babası Yusif bəyin (1788-1848) soykökü Çəmənli oymağının əsasını təşkil edən Hatəmxan ağa Soltan ağa oğlunun (1698-1798) nəslinə gedib çıxır. O, Qarabağ xanlığının qurucusu Pənahəli xa­nın, onun oğlu İbrahimxəlil xanın hakimiyyətləri dövründə Çəmənli oymağının başında durmuşdur. Qarabağda mahir at çapması ilə tarixdə qal­mış­dır. Molla Vəli Vidadi, Molla Pənah Vaqif, Qasım bəy Zakir şeirlərində Hatəmxan ağanın adını ehtiramla çəkmişlər.

Kərim bəyin daşıdığı Yusifbəyov soyadı ata babası Yusif bəyin adından götürülmüşdür. O, körpə yaşlarında olanda atası Nəcəfqulu bəy bəzi səbəblər üzündən İrana getmiş, deyilənə görə, bir daha Vətəninə qayıda bilməmişdir. Çəmənli kəndinin 1886-cı il kameral təsvirində Kərim bəyin 11, qardaşları Mahmud bəyin 9, İbrahim bəyin 4 yaşları olmuşdur. Hər üç qardaşın adı kameral təsvirdə əmisi Məmməd bəyin ailə tərkibində göstərilmişdir. Kərim bəyin Gövhər xanım (...-1958) adlı bacısı olmuşdur.

Kərim bəy qardaşları, bacısı ilə əmisi Məmməd bəyin (1833-...) himayəsində böyümüş, uşaqlıq və yeniyetməlik illəri Çəmənli kəndində keçmişdir. İlk təhsilini molla məktəbində almışdır. 1886-1889 illərdə Ağdam şəhər məktəbində (indiki Ağdam şəhər 1 nömrəli tam orta məktəb) oxumuşdur. Arxiv sənədinə istinadən rus dilini bilmiş, dövrünün oxumuş bəylərindən sayılmışdır. O, əmisi Məmməd bəyin oğlu Murtuza bəy Yusifbəyovla (1876-1939) eyni ildə təhsil almış, dünyəvi məktəbin ilk məzunlarından olmuşlar.

Kərim bəy Yusifbəyov sonralar müəyyən səbəblərə görə, qardaşları Mahmud bəy, İbrahim bəy, əmisi oğlu Murtuza bəy, digər yaxın qohumları ilə birlikdə  Seyidliyə gəlmiş, burada yaşamışdır. Çəmənli əhalisinin Seyidli əhalisinə qan qohumluğu çatırdı. Əvvəllər də bu ailənin ata-babasının Seyidli kəndində də mülkləri, meyvə bağları olmuşdur.

Sələflərinin layiqli xələfi Kərim bəy Yusifbəyov Çəmənli Hatəmxan ağa nəslinin nümayəndəsi olduğu üçün Qarabağın nüfuzlu bəylərindən sayılmışdır. Rus dilini bildiyi üçün Çar Rusiyası zamanında xüsusi hörmətə malik idi. Seyidli kəndində mülkü olmuş, meyvə bağları adla tanınmışdır. Kəndin ərazisi sayılan Çərikdə də əkin sahələri olmuşdur. Onun Azərbaycanın görkəmli dramaturqu, nasiri, maarif xadimi Süleyman Sani Axundovla dostluq münasibəti olmuşdur.

Azərbaycan Sovet Rusiyasının işğalı nəticəsində müstəqilliyini itirdikdən sonra Kərim bəyin var-dövləti əlindən alınmış, yeni hökumətin yerli nökərlərinin təzyiqi ilə yaşamalı olmuşdur. Ömrünün sonuna kimi tutulmaq təhlükəsi ilə yaşamışdır.

Kərim bəy Yusifbəyov Südabə xanımla (...-1911) ailə həyatı qursa da övladı olmamışdır.

Kərim bəy Yusifbəyov təxminən 1940-cı ildə vəfat etmiş, “Qaraağacı” qəbirstanlığında torpağa tapşırılmışdır.

Ağdam şəhər məktəbinin (indiki Ağdam şəhər 1 nömrəli tam orta məktəb) ilk məzunlarından olan Kərim bəy Yusifbəyovun 2025-ci ildə  anadan olmasının 150 illik yubileyi tamam olur. Onun ömür yolu, soykökü tədqiq və təbliğ edildikdə adı Qarabağın nüfuzlu bəyləri sırasında çəkilir.

Orxan ZAKİROĞLU (BAHARLI)