Birinci yazı

• Bəzən həyatda elə hadisələr baş verir ki, sən ona özünü heç cür inandıra bilmirsən. Deyirsən, yəqin yuxu görürəm. Əsasən dərdin və ya sevincin böyüyünü yaşayanda bu hissləri keçirirsən.

Beş il bundan əvvəl mənə desəydilər ki, gün gələcək Laçın şəhərində, kinoteatrda sənin oxucularınla görüşün keçiriləcək, ən yumşaq halda gülüb keçərdim. Heç olmasa, Ağdamda, Füzulidə, Cəbrayılda deyilsə, haradasa ümid etmək, inanmaq olardı. Amma Laçın və Şuşa...

Bunun üçün böyük qələbələr lazım idi.

Ağla-xəyala gəlməyən.

Lakin bütün bunlar hamısı baş verdi. Xalq ilə hakimiyyətin uğurlu ittifaqı zəfərlərin ən böyüyünə yol açdı. Bir də gözümüzü açdıq ki, Şuşa azad edilib. Dalınca “Laçın koridoru” bağlandı. Ölkəmizin ərazisinə otuz il boyu bizdən xəbərsiz daxil olan və çıxan nə varsa biryolluq nəzarətə götürüldü. Onun dalınca bir günlük antiterror əməliyyatı və yuxuların ən inanılmazı: Xankəndidə Azərbaycan bayrağı dalğalandı. Qalib ordunun möhtəşəm paradı ilə tarixin yüz illik dövrünə iri bir nöqtə qoyuldu. Təkcə Azərbaycanda deyil, ümumən Qafqazda vəziyyət dəyişdi, Yaxın və Orta Şərq tarixin yeni mərhələsinə qədəm qoydu. Siyasi və diplomatik leksikon dəyişdi. “Bir milyon qaçqın”, “iyirmi faiz torpaq”, “ATƏT-in Minsk qrupu”, “BMT-nin qətnamələri” kimi ifadələr gündəmdən çıxdı. 

Azərbaycan yeni dövrə yeni sözlərlə qədəm qoydu: “Kapitulyasiya aktı”, “Azad Şuşa”, “Zəngəzur dəhlizi”, “Delimitasiya və demarkasiya”, ““Şərqi Zəngəzur”, “Böyük qayıdış”, “Quruculuq”, “İşğaldan azad edilmiş ərazilərə köç” və s.

Ən gözəli, ölkəmiz işğaldan azad edilmiş ərazilərdə daha çox mədəniyyətlə görünməyə başladı. Tikinti, quruculuq, musiqi festivalları, şəhərlərin azadlıq günü bayramı, ayrı-ayrı yubileylər, xatirə gecələri, görüşlər, film nümayişləri... Laçının bu il MDB ölkələrinin mədəniyyət paytaxtı seçilməsi də təsadüfi deyil. Mesaj böyükdür: biz suverenliyimiz üçün silaha əl atmağa məcbur qaldıq, lakin niyyətimiz müharibə deyil, işğal deyil, bütün qonşularımızla, bütün dünya ilə sülh və əmin-amanlıq içində yaşamaq istəyirik, buyurun, gəlin, görün. 

Təkcə Laçında yox, işğaldan azad edildikdən sonra abadlaşan bütün şəhər və kəndlərimizdə daha çox mədəniyyət və humanizm görünür. 30 il boyu dağıdılan evlər, binalar bir-iki ilin içində dirçəlir, pəncərələrindən işıq gəlir, divarlarında insan nəfəsi duyulur...   

Mənimlə görüş də insanlıq naminə görülən bu böyük işlərin kiçik bir hissəsi idi.

Yadımdadır, hələ 2023-cü ildə Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin işləri üzrə Dövlət Komitəsinin təşəbbüsü və dəstəyi ilə on nəfər yazıçının Laçına səfərini təşkil etdik. Məqsəd məhz ədəbiyyat adamlarının bu möhtəşəm şəhərlə tanışlığı və aparılan quruculuq işlərinə şahidliyi idi. Onlar həm də dağıdılan evləri, kəndləri görəcək, tarixin otuz il əvvəlki bədnam səhifəsinə də şahidlik edəcəkdilər. Proqram çərçivəsində bir neçə yazıçı əvvəlcədən nəzərdə tutulmuş bir ailənin qonağı olacaqdı.

Təbii, bir yerli kimi mən də vardım qonaq gedən yazıçıların içərisində. Tanımadığım evin həyətinə girən kimi məni tanıdılar. Hətta evin böyük qızı bildirdi ki, o, Bakıda fəaliyyət göstərən kolleclərin birində işləyir və pandemiya vaxtı mənimlə onlayn görüş keçiriblər.

Məni yazıçı kimi çox yerdə tanıyıb hörmət göstəriblər, lakin etiraf edim ki, heç vaxt Laçındakı bu tanışlıq qədər qürur hissi keçirməmişəm. Və özümü heç vaxt bu qədər şan-şöhrətə layiq bilməmişəm. Çünki Tanrı və oxucular şahiddir, mən bu otuz ili bir qələm adamı kimi, bir gün belə Laçınsız qalmamışam. Bu cənnət diyarı adam-adam, ev-ev, kənd-kənd sevmişəm. Sevgi planlaşdırılmır. O, insanın canında və ruhunda olur. Canından və ruhundan isə yazılarına süzülür.

Mənə əzab verən, faciə yaşadan Laçın həm də şöhrət gətirib, yazıçı pasportu verib.

Heç nə əvəzsiz deyil, əlbəttə.

İndi isə həmin Laçınla görüşümü təşkil edirdilər.

Bu görüşün bir əlahiddəliyi də o idi ki, təşəbbüs Laçının özündən gəlmişdi və qonaq getdiyimiz təsadüfi bir ailədəki tanışlıq məni bu görüşün səmimiyyətinə inandırdı.  

Beləliklə, iyulun 12-si, saat 15-də LaCinema Mərkəzində laçınlıların qarşısında idim.

Bakıdan heç kimi dəvət etməmişdim. Tədbirin məqsədi məhz laçınlılarla görüş və yeni çapdan çıxan romanımın buradakı oxucular üçün imza saatı idi.

Bakıdakı təqdimatda iştirak edənlər yəqin unutmayıblar. Sonuncu “Rəng mühəndisi” romanını həm də 50 yaş ərəfəsində bir hesabat kimi çap etdirmişdim. Bu məntiqlə Laçındakı tədbir də bir hesabat, keçmişə bir səyahət idi. Ulu dağlar 15 yaşında yola saldığı övladına 50 yaşında təkrar qucaq açmışdı. Həyəcanlı məqam idi. Laçını tərk edəndə məni qohum-əqrəbamdan başqa heç kim tanımırdı, indi isə ölkədə az-çox tanınan bir imza kimi öz yurduma qayıtmışdım və bu tanınmaqda Laçın həsrətinin çox böyük rolu vardı. Mən güldən-bülbüldən yazanda da onun içində bir yurd nisgili boy göstərirdi. Çünki bu nisgil həm də adamları itirməklə müşayiət olunur. Adamlar isə ədəbiyyatın ruhudur.

Görüş LaCinema kino mərkəzinin girişində açılmış “Simurq” kitabxanasının təşəbbüsü, “Laçın Abadlıq”ın və hazırda əməkdaşı olduğum “Qanun” Nəşrlər Evinin dəstəyi ilə həyata keçirildi. Görüşə yazıçı kimi gəlsəm də, Laçın məni başqa bir gerçəkliklə üz-üzə qoydu...

Düzünə qalsa, iki səbəbdən məclisə aşıq dəvət etmək istəmirdim. Birincisi, burada bu sayaq tədbirlər çox olur, ikincisi, nəsrlə və romanla saz o qədər də uyğun gəlmir. Beləliklə, özümün aparıcılığı və bir neçə məni tanıyan insanın çıxışı ilə yığcam bir görüş nəzərdə tuturdum. Saz haradan girdi proqrama, səhnədən gəncliyimdə Laçın həsrəti ilə yazdığım şeirlər necə oxundu, camaat bu ifaları necə alqışladı, heç xəbərim olmadı. Dağlar məni şair kimi qarşıladı. Çünki dağlar özü də şair təbiətlidir, romantikdir, çılğındır, nəsr-nasir dinləməyə zamanı yoxdur. Səfər boyu hərdən zarafatla deyirdim ki, buralarda bir az da qalsam, özümə bir saz alacağam.

Təkcə görüşdə deyil, hara getdimsə, hansı yurda qonaq oldumsa məndən şeir istədilər. Allah Aşıq Afilin canını sağ eləsin, məni xəcalətli qoymadı, yaddaşım axsayan kimi qoluna girib qəddini düzəltdi.         

Xoşbəxtlikdən əməkdar artist, əziz dostum Ehtiram Hüseynov burdaydı. Heç olmasa bir ağız muğam səsləndi. Lakin muğamın ardınca Ehtiram özü də saz havası oxudu. Ağıllı adamdır. Dağların xasiyyətini məndən yaxşı bilir.

Bir sözlə Laçındakı görüş, bir neçə vacib istisna ilə əsl saz konsertinə çevrildi.